Singulariatantum – transkrypcja odcinka nr 13
Cześć, mam na imię Monika. Singulariatantum występują w języku polskim na codzień, ale może nie wiesz, że tak je się fachowo określa. Są to np. sól i pieprz, aluminium i bawełna, młodzież i inteligencja, Warszawa i powietrze. Co łączy te słowa? Prawie nigdy nie występują one w liczbie mnogiej.
Jak się ta sprawa ma w języku niemieckim? Bardzo podobnie. Dzisiaj usłyszysz parę przykładów, które będą usystematyzowane w pięć grup:
-
materiały, substancje, tworzywa
-
rzeczowniki zbiorowe
-
rzeczowniki abstrakcyjne
-
nazwy własne
-
części ciała i części ubioru
Zaczynamy!
Przeważająca część rzeczowników występuję w dwóch liczbach – pojedynczej i mnogiej. Jednak istnieją rzeczowniki, które ze względu na swoje znaczenie są ograniczone do posiadania tylko jednej liczby. Rzeczowniki, które występują tylko w liczbie pojedynczej nazywają się Singulariatantum. Rzeczowniki, które mają tylko liczbę mnogą to Pluraliatantum.
Dzisiaj zajmiemy się Singulariatantum.
Rzeczowniki te są przydzielone do pięciu grup.
1. Materiały
Tylko w liczbie pojedynczej występują materiały, które używane są ogólnie, np.:
das Kupfer miedź das Kupfer
Kupfer zeichnet sich durch seine Leitfähigkeit aus.
Miedź odznacza się swoją przewodnością elektryczną.
Kupfer zeichnet sich durch seine Leitfähigkeit aus.
der Schnee śnieg der Schnee
Es ist in der letzten Woche viel Schnee gefallen.
W ostatnim tygodniu spadło dużo śniegu.
Es ist in der letzten Woche viel Schnee gefallen.
Do nazw materiałów występujących tylko w liczbie pojedynczej należą materiały pochodzenia naturalnego:
– związki chemiczne takie jak np.:
der Sauerstoff tlen der Sauerstoff
der Schwefel siarka der Schwefel
das Eisen żelazo das Eisen
– minerały takie jak np.:
der Quarz kwarc der Quarz
der Feldspat kalcyt der Feldspat
– opady pogodowe:
der Schnee śnieg der Schnee
der Tau rosa der Tau
produkty roślinne i odzwierzęce:
der/das Gummi guma der/das Gummi
die Wolle wełna die Wolle
die Milch mleko die Milch
– jak również określenia produktów, które zostałe stworzone przez człowieka (przede wszystkim artykuły żywnościowe i tzw. używki oraz artykuły do pielegnacji ciała) występują z reguły tylko w liczbie pojedynczej:
die Butter masło die Butter
die Schokolade czekolada die Schokolade
der Tee herbata der Tee
der Sekt szampan der Sekt
die Hautcreme krem do ciała die Hautcreme
2. Nazwy zbiorowe (Kollektiva)
Wyłącznie w liczbie pojedynczej występują nazwy zbiorowe, jeśli są one określeniami jednolitej, obszernej klasy, której już się dalej nie dzieli.
die Bevölkerung ludność die Bevölkerung
Die Bevölkerung wurde zu einer Spendenaktion aufgerufen.
Ludność została wezwana do akcji darowizny.
Die Bevölkerung wurde zu einer Spendenaktion aufgerufen.
das Gepäck bagaż das Gepäck
Am Abend brachten wir das Gepäck zum Bahnhof.
Wieczoerm przynieśliśmy bagaż na dworzec.
Am Abend brachten wir das Gepäck zum Bahnhof.
Do rzeczowników zbiorowych, które występują w liczbie pojedynczej należą:
– liczne określenia grup osób, np.:
die Polizei policja die Polizei
die Marine marynarka die Marine
das Personal personel das Personal
die Verwandschaft krewni die Verwandschaft
– klasy zwierząt i roślin:
das Wild dziczyzna das Wild
das Geflügel drób das Geflügel
das Getreide zboże das Getreide
das Obst owoce das Obst
das Wurzelwerk system korzeniowy das Wurzelwerk
3. Określenia abstrakcyjne
Tylko w liczbie pojedynczej występują określenia abstrakcyjne, jeśli przedstawiają określenia ogólne i niepodzielne:
der Fleiß pilność, pracowitość der Fleiß
Er arbeitet mit viel Fleiß.
On bardzo pilnie pracuje.
Er arbeitet mit viel Fleiß.
die Erziehung wychowanie die Erziehung
Die Erziehung der Kinder ist eine wichtige Aufgabe.
Wychowanie dzieci jest ważnym zadaniem.
Die Erziehung der Kinder ist eine wichtige Aufgabe.
Mamy również:
der Aufbau budowa, struktura der Aufbau
die Planung planowanie die Planung
der Verkehr ruch, komunikacja der Verkehr
das Bewußtsein świadomość das Bewußtsein
das Vertrauen zaufanie das Vertrauen
die Ruhe spokój die Ruhe
die Liebe miłość die Liebe
das Glück szczęście das Glück
die Angst strach die Angst
der Ursprung początek der Ursprung
das Unrecht niesprawiedliwość, bezprawie das Unrecht
Z tym ostatnim słowem das Unrecht proponuję parę wyrażeń.
jmdm ein Unrecht antun wyrządzić komuś krzywdę jmdm ein Unrecht antun
ein Unrecht wieder gutmachen naprawić krzywdę ein Unrecht wieder gutmachen
Wer einem anderen ein Unrecht angetan hat, sollte es auch wieder gutmachen.
Kto wyrządził drugiemu krzywdę, powinien ją naprawić.
Wer einem anderen ein Unrecht angetan hat, sollte es auch wieder gutmachen.
Unrecht Gut gedeiht nicht. Cudza krzywda na dobre nie wyjdzie (szczęścia nie da). Kradzione nie tuczy. Unrecht Gut gedeiht nicht.
Następne do wymienienia są:
4. Nazwy własne
Tylko w liczbie pojedynczej występują nazwy własne, które określają jakąś jednostkę. Do takich nazw własnych należą imiona osób(imiona i nazwiska), imiona indywidualne używane do zwierząt, nazwy różnych produktów ludzkiej kultury i techniki (tytuły książek, nazwy statków) i określenia różnych miejsc (nazwy rzek, krajów i miejscowości, nazwy zakładów, restauracji, kin itp.)
der Schriftsteller (pisarz) Günter Grass
der Hund (pies)Ajax
Mozarts Oper „Don Giovanni“
das Kino Colloseum
5. Części ciała i części ubioru
W niektórych połączeniach używa się określeń części ciała i ubioru tylko w liczbie pojedynczej. Użycie tych słów w ten sposób jest falkutatywne.
Sie gaben sich die Hand.
Oni podali sobie rękę.
Sie gaben sich die Hand.
Sie trugen Hut und Mantel.
Oni nosili kapelusz i płaszcz.
Sie trugen Hut und Mantel.
To tyle na ten temat, powtórzmy więc:
Singulariatantum to rzeczowniki wystepujące tylko w liczbie pojedynczej. W języku niemieckim są to:
-
materiały, substancje, tworzywa
-
rzeczowniki zbiorowe
-
rzeczowniki abstrakcyjne
-
nazwy własne
-
części ciała i części ubioru tylko w pewnych wyrażeniach
Dziękuję za słuchanie! Transkrypcja jest do przeczytania na moim blogu www.niemieckizmoniką.pl, który możesz zaprenumerować żeby nie przeoczyć żadnego odcinka. Daj znać w komentarzu, co sądzisz o moim podcaście. Będę wdzięczna za uwagi i propozycje nowych tematów. Na razie! Bis bald!